Stres beynimizi nasıl etkiliyor?

Huzursuz bir şekilde mi uyuyorsunuz?

Öfkeli ya da asabi mi hissediyorsunuz?

Küçük şeyleri unutuyor, kendinizi bunalmış ve dışlanmış mı hissediyorsunuz?

Endişelenmeyin! Bu durumu genellikle hepimiz zaman zaman yaşıyoruz. Muhtemelen sadece fazla stres altındasınız. Stres bizi her zaman olumsuz etkilemeyebilir. Zorlu bir yarışta ya da topluluk önünde konuşmak zorunda olduğumuzda bize fazladan enerji sağlayabilir ya da daha iyi odaklanmamıza yardımcı olabilir. Ama stres sürekli olduğunda, yani kronik bir hale geldiğinde beynimizi değiştirmeye başlar. Kronik, yani süregiden stres beynin boyutunu, yapısını ve işleyiş şeklini gen seviyesinde etkileyebilir.

Stres, vücudun strese karşı tepkisini kontrol eden beyindeki ve böbreklerdeki iç salgı bezleri arasındaki bir dizi iletişim olan hipotalamus-hipofiz-adrenal aks denilen bir şeyle başlar. Beyin stresli bir durum tespit ettiğinde, HPA aksı (hipotalamus-hipofiz-adrenal aks) hemen harekete geçer ve vücudu ani bir eyleme hazırlayan kortizol hormonunu salgılatır. Uzun süreli yüksek seviyede kortizol, beyni olumsuz etkileyebilir.

Kortizol seviyesinin yükselmesi beynin öğrenme, bellek ve stres kontrolüyle bağlantılı bölgesi olan hipokampustaki elektrik sinyallerini olumsuz etkiler. Dolayısıyla kronik stres öğrenmemizi ve hatırlamamızı zorlaştırabilir. Kortizol hormonu, nöronlar arasındaki bağlantıları olumsuz etkileyerek beynimizin karar alma, planlama, konsantrasyon, yargılama gibi davranışlarımızı kontrol eden kısmı olan prefrontal korteksin küçülmesine neden olabilir. Kronik stres beyinde serotonin de (mutluluk hormonu) dahil olmak üzere kişinin biliş ve duygu durumunu düzenleyen kimyasalların seviyelerini de değiştirebilir. Dolayısıyla bireylerin psikolojik sağlık durumlarını olumsuz etkileyebilir. Kortizol gibi stres hormonları uykuyu düzenlemede de önemli bir rol oynar. Dolayısıyla yüksek kortizol seviyesi uykuyu engelleyebilir, sirkadyen ritmi (biyolojik saati) bozabilir.

Kronik stres önlenemez ya da çözülemez bir sorun değildir.

Kronik stresle başa çıkmanın birçok yolu var:

Egzersiz ve meditasyon yapmak en güçlü başa çıkma yöntemlerindendir. Bu aktivitelerin her ikisi de stresi azaltır ve hipokampus boyutunu büyütebilir, yani hafızanızı geliştirebilir. Stresle başa çıkabilmenin bir diğer yolu da aile, arkadaş ya da sevgili gibi çevredeki insanlarla iletişim kurmaktır. Stres altındayken sevdiğiniz kişilerle vakit geçirerek rahatlama sağlayabilirsiniz. Gündelik hayatın baskıları altında ezildiğinizi düşünmeyin. Stres sizi kontrol etmeden siz stresi kontrol edin. En önemlisi de kronik stres durumunda hiçbir önlem almayıp bu durumun kendiliğinden geçmesini beklememektir. Teşhis ve etkili tedavi tatmin edici bir sonucun ve sağlığın anahtarıdır.